Begin dit jaar is er een nieuwe prentenboek app gelanceerd onder de naam Bookabooka. Bookabooka is inmiddels te downloaden via de grote platforms iOS (app store), Android (play store) en Windows. In de app staan op dit moment 70 prentenboeken die gelezen of voorgelezen kunnen worden. Prentenboek.nl sprak met Sjors Miltenburg, eigenaar van BrainBro en initiatiefnemer van Bookabooka.

Dag Sjors, waarom heb je Bookabooka ontwikkeld?

Met BookaBooka wil ik ervoor zorgen dat bij alle kinderen een net zo rijk gevulde boekenkast komt te staan als uit mijn eigen jeugd.  Een uitnodigende kast die aanzet tot ontdekkend lezen en het opbouwen van zelf verkregen leesplezier.

Zelf al lezend kunnen ontdekken is prachtig, maar daaraan voorafgaand is het van belang dat het zaadje geplant wordt en een kind voorgelezen wordt. Er gaat immers voor een kind niets boven voorgelezen worden. Het is een activiteit die de band tussen ouder en kind versterkt en biedt een spelenderwijs lerende interactie. Voorlezen is echter niet iets wat bij iedereen in het bloed zit. Buiten de taalvaardigheid van de ouder moet je er ook boeken voor in huis halen en er bewust de tijd voor pakken. In onze steeds drukker wordende generatie sneuvelt voorlezen nog wel eens. Met de te kiezen voorleesstemmen in BookaBooka zorgen we ervoor dat elk kind er voor kan kiezen om voorgelezen te worden.

Maar waarom dan prentenboeken?

Prentenboeken worden gemaakt met een hoop liefde. Ze zijn vaak een echt een kunstwerk waar maanden werk in zit. Maar er worden elk jaar vele prentenboeken op de markt gebracht, en in de winkel is niet oneindig ruimte. De roulatiesnelheid is hierdoor relatief hoog en het leven van een prentenboek aan de korte kant. Ik vind het zonde van al die liefde die erin is gestoken en wil met BookaBooka prentenboeken een digitaal 2^e leven bieden.

Een ander aspect is dat met relatief hoge productiekosten en een lange keten tot de consument, er maar weinig aan de strijkstok blijft hangen voor de makers. Doorgaans minder dan 10% van de verkoopprijs. Met een hoge roulatiesnelheid in de markt durft een uitgever vaak geen risico te lopen met een grote oplage. Ook de winkelketen neemt weinig risico en biedt voornamelijk de bekende titels en makers aan. Dit is jammer voor de diversiteit in het aanbod en deze aspecten zorgen er samen voor dat het lastig is om fulltime je brood te verdienen als prentenboekenmaker.

Met het bestaande digitale aanbod van prentenboeken is naar mijn mening bedroevend gesteld. Begrijp me niet verkeerd, er zijn een hoop apps te vinden, maar ze zijn vrijwel allemaal gestoeld op de ‘1 boek per app’ formule. Soms moet je ook nog het fysieke boek erbij hebben gekocht voordat het werkt. Uitgevers lijken hiermee hun businessmodel voor het fysieke boek niet los te kunnen of willen laten. De gekozen formule zorgt er ook voor dat de uitgevers van deze apps lastig uit de kosten komen en er een hoop apps ook weer verdwijnen uit de stores omdat de onderhoudskosten van al die losse apps uit de hand loopt. Daarom kiezen wij voor 1 app met een bibliotheek aan prentenboeken.

En hoe gaat het tot nu toe?

We zijn op dit moment druk bezig om onze bibliotheek verder te vullen. Er staan nu zo’n 70 boeken in, en tegen het eind van het jaar verwacht ik dat het er meer dan 100 zullen zijn. Om aan boeken te komen benader ik illustratoren en schrijvers die al geruime tijd actief zijn. Zij hebben vaak een hele set aan boeken die niet meer in de winkel liggen en waar ze de rechten van terug hebben. Met deze boeken verdienen ze geen geld meer en ze zijn prima geschikt voor een digitale tweede leven.

Maar geld is vaak niet de primaire motivator om mee te doen met BookaBooka. Het is vaak een gevoelskwestie, makers vinden het jammer dat hun ‘kindje’ thuis stof ligt te verzamelen in de la. Ze zijn blij dat hun werk nogmaals het daglicht kan zien en weer actief door kinderen gelezen wordt. We sturen de makers maandelijks een overzicht met gebruiksstatistieken om dit belangrijke aspect inzichtelijk te maken, iets wat ze bij de publicatie van hun fysieke boek nooit hebben gehad.

We zijn pas begin dit jaar gestart en staan echt nog aan het begin van onze onderneming. We moeten bijvoorbeeld nog veel doen aan naamsbekendheid. Toch zien we dat onze actie tegen ontlezing in de zomervakantie al een mooi succes was. De afgelopen maanden zijn er zo’n 2000 boeken per maand gelezen.

Welke functionaliteiten biedt Bookabooka nu?

BookaBooka verkeert nu echt nog in versie 0.1. De functionele basis staat. De gebruiker kan uit het overzicht een boekje openen en de keuze maken voor zelf lezen of een voorleesstem. De simpele gebruiksinterface zorgt ervoor dat de allerkleinsten er snel hun weg in weten te vinden.

Buiten dat BookaBooka ‘mooier’ moet worden wil ik tal van functionaliteiten toevoegen. Denk bijvoorbeeld aan het ondersteunen van meerdere talen (inclusief gebarentaal), zelf een boek kunnen inspreken, een zelf opgenomen voorleesstem delen met anderen, makkelijk de bibliotheek filteren, leeshulpjes, kindspecifieke leesacounts, ondersteuning voor dyslexie… te veel om op te noemen.

Wat we precies gaan toevoegen wil ik mede laten afhangen van feedback van professionals in het leesonderwijs (leerkrachten, leesbevorderaars, logopedisten en dergelijke). In die hoek ben ik zeker nog op zoek naar samenwerkingen. Samen kunnen we BookaBooka zo vormgeven dat het ook bij hen goed aansluit.

Worden er ook interactieve elementen, zoals aanklikken en geluiden, in de prentenboeken zelf aangeboden?

Een prentenboek animeren of allerlei aanklikbare interactie toevoegen is erg arbeidsintensief en schaalt niet. Het wordt vaak als gimmick aangeboden om een digitaal prentenboek op te leuken, maar leidt de aandacht af van de kern van het verhaal. Ik ben er nog niet over uit of dit waardeverhogend werkt.

Het lijkt me meer waarde hebben om bijvoorbeeld lesbrieven in te passen in een prentenboek. Op deze manier help je een voorlezer om het maximale uit een verhaal te halen. Als de basisvragen ingesproken worden kan er zelfs zonder fysieke voorlezer een vorm van interactiviteit worden gecreëerd.

Een ander aspect waar ik me mee bezig wil gaan houden is het toevoegen van beweging door een plaat in of uit te zoomen. Dit is makkelijker in te passen dan het animeren van een afbeelding en zorgt er voor dat de allerkleinsten nog beter de concentratie vast kunnen houden tijdens het verhaal.

Voor nu focussen we ons vooral op het aanbieden van een enorme bibliotheek, want dat is voor ons de kernfunctionaliteit waar we ons mee willen onderscheiden.

Kun je wat vertellen wat er allemaal komt kijken om een prentenboek in de app te krijgen?

Het voordeel van het her-uitgeven van prentenboeken is dat digitale bestanden van het boek vaak al beschikbaar zijn en het redactie werk al is gedaan. Maar soms krijgen we ook de originelen die we inscannen en nabewerken. Om een uniform aanbod aan te bieden wat goed scherm vullend is doen we het buitenwerk van het boek opnieuw. We maken een nieuwe cover met een vaste hoogte/breedte verhouding.

De afbeeldingen worden waar mogelijk ontdaan van tekst. We kiezen ervoor om de tekst los aan te bieden om boeken makkelijk te kunnen vertalen. Het zorgt er ook voor dat een gebruiker bijvoorbeeld de tekstgrootte kan aanpassen, of makkelijk het lettertype kan wijzigen. Bij oudere boeken is het soms nodig om de tekst te moderniseren. Hierna zorgen we ervoor dat de illustrator, schrijver en hun website(s) een podium krijgen op de laatste bladzijde van het boek. Het boek wordt ingesproken en vervolgens goedgekeurd door de makers. Dan gaat de knop om en wordt het boek voor iedereen beschikbaar in de bibliotheek van BookaBooka.

 Hoe bepaal je welke prentenboeken geschikt zijn voor Bookabooka?

Dit is voor een deel een gevoelskwestie, maar een prentenboek is in principe geschikt voor BookaBooka als:

• het uit minimaal 12 afbeeldingen (exclusief cover) bestaat die voldoende tot de verbeelding spreken.
• de typografie en opmaak van tekst een ondergeschikte rol hebben aan de afbeelding
• het per afbeeling maximaal 60, maar liever 30 seconden voor te lezen tekst bevat
• het verhaal geen sterke referenties heeft naar een religie

 Zijn er ook prentenboeken exclusief voor Bookabooka gemaakt?

De meeste prentenboeken in het aanbod waarmee we gestart zijn, zijn boeken die  we zelf vertaald hebben naar het Nederlands. We schakelen nu over naar het toevoegen van prentenboeken van Nederlandse en Belgische makers. Sommige boeken waren nog niet uitgegeven, maar exclusief voor BookaBooka gemaakt zijn ze (tot nu toe) nog niet. Ik sluit echter niet uit dat ze er gaan komen, want zelf heb ik ook wat verhalen bedacht. Wellicht dat ik hier in de toekomst een illustrator aan weet te binden.

Ik heb een prentenboek gemaakt, kan deze dan door jullie worden uitgegeven via Bookabooka?

Ja dat kan, en het is eigenlijk heel simpel. Stuur een mailtje met je prentenboek als pdf naar manuscript@brainbro.nl. We beoordelen het verhaal doorgaans binnen een week en sturen je bij akkoord een contract toe. Hierna is het files aanleveren en doorgaans staat het boek er dan binnen een maand in.

Zijn er kosten verbonden aan de app?

Een abonnement op BookaBooka kost 4,99 € / maand voor particulieren. De app is beschikbaar voor iOS, Android en Windows apparaten. Het abbonnement is op dit moment alleen nog af te sluiten binnen Android en Windows. De iOS versie loopt een beetje achter en daar volgt het abbonnement systeem zeer binnenkort.

Voor zakelijke klanten zoals scholen, kinderdagverblijven en logopediepraktijken gelden andere tarieven. 

Wat zit er nog in het vat voor Bookabooka?

In de overgang van ‘voorgelezen worden’ naar ‘meelezen’ naar ‘zelf lezen’ is de kers op de taart dat je zelf gaat voorgelezen en hier waardering voor krijgt. Hiermee is wat mij betreft de positief zichzelf versterkende cirkel rond. Het lijkt me leuk om deze laatste stap richting ‘zelf voorlezen’ te bevorderen door een sociaal platform van voorleesstemmen op te zetten. Hier kunnen enthousiastelingen hun zelf opgenomen voorleesstem beschikbaar zetten voor de massa en waardering krijgen vanuit alle gebruikers die nog niet zijn aanbeland bij ‘zelf voorlezen’.

Maar eigenlijk vind ik het het belangrijkst dat BookaBooka beschikbaar komt voor iedereen in de samenleving, en dan vooral in de taaltechnisch kwetsbare groep. Ik zou het geweldig vinden om samen te kunnen werken als digitale partner van de Nationale Bibliotheek om de drempel tot deelname voor deze groep weg te kunnen nemen. Het zou ultiem zijn als we zo samen de cirkel van taalachterstand weten om te buigen naar een cirkel die stimuleert tot  (voor)lezen.

Rian Visser is een echte duizendpoot. Ze heeft meer dan 80 kinder- en prentenboeken geschreven voor verschillende leeftijden. Ze is tevens grafisch vormgeefster. Ze heeft bordspellen bedacht. Ze ontwikkelt met haar bedrijf books2download kinderboeken apps en geeft e-books uit. Ze maakt tevens digibordlessen, geeft workshops en bezoekt scholen. Daarnaast houdt ze nog actief haar eigen blog bij (rianvisser.nl).

Dag Rian, je hebt nogal wat bezigheden, wat ga je in 2016 allemaal ondernemen?

Eerlijk gezegd weet ik dat niet. Ik ben geen planner en ik houd mijn agenda het liefst zo leeg mogelijk. Wanneer ik ’s ochtends opsta pak ik aan waar ik het meeste zin in heb. Dat werkt voor mij het meest effectief. Grote projecten pak ik meestal aan door kleine stapjes vooruit te zetten.

Je hebt zowel informatieve prentenboeken (AVI-boekjes) geschreven als meer “reguliere” prentenboeken. Kun je aangeven waar voor jou het verschil in zit?

Een goed prentenboek verhaal moet je te binnen schieten. Het draait vaak om een leuke vondst en het is moeilijk om daarvoor speciaal te gaan zitten. Nippertje heb ik ooit spontaan bedacht tijdens het tanden poetsen, toen mijn zoon te laat op school dreigde te komen. Timo en het toverstokje heb ik bedacht toen mijn zoon een goocheldoos cadeau kreeg. Op dat soort momenten was ik helemaal niet van plan een prentenboek te schrijven.

Andere prentenboeken zoals Plets, plets, plats! en Een superslee! zijn in opdracht geschreven. Dan loop ik een tijd rond met het thema in mijn hoofd en probeer in gedachten verschillende verhalen uit. Soms ga ik al schrijven, voordat het idee af is, maar dan wordt het niks. Er moet eerst in mijn hoofd iets verrassends gebeuren, iets waar ik enthousiast over wordt. Daarna schrijf ik het verhaal redelijk snel neer.

AVI-boekjes schrijven is een heel andere tak van sport. Dat is eindeloos puzzelen. Vooral bij AVI start moet je heel goed rekening houden met alle woorden die nog niet mogen.

Hoe ga jij te werk bij het schrijven van een prentenboek?

Prentenboeken beginnen bij mij met het verhaal. Zodra ik dat bedacht heb, schrijf ik het op en verdeel ik de tekst meteen over twaalf dubbele pagina’s: de omvang van het boek. Daarna schrijf ik er illustratie-instructies bij. Zo kan ik goed zien hoe de actie per pagina is. Gebeurt er genoeg en is het beeld afwisselend? Daarna lees ik de tekst nog een aantal keer hardop, want pas dan hoor ik of de tekst goed klinkt.

Wanneer de uitgever tevreden is met het verhaal, wordt er een illustrator bij gezocht. Deze maakt schetsen die ik in de opmaak zet. In dit stadium pas ik vaak de tekst nog wat aan om goed bij het beeld aan te sluiten. Bij De wedstrijd van Schildpad en Haas was meteen bekend dat het boek ook een app en animatie zou worden. In de app zouden de linker- en rechterpagina niet tegelijk maar na elkaar in beeld komen. We hielden daar bij het papieren boek al rekening mee.

Je bent ook grafisch vormgeefster. Toch illustreer je bijna nooit de (prenten)boeken die zelf hebt geschreven. Is dat een bewuste keuze?

Grafische vormgeving is niet hetzelfde als illustreren. Ik deed op de Kunstacademie eerst wel het vak Illustratief, maar ben overgestapt naar grafische vormgeving. Ik kan aardig tekenen, maar ik heb geen goede stijl voor kinderboeken.

Met books2download ben je een van de eerste die kinderboeken en prentenboeken als e-book uitgeeft en apps ontwikkeld. Hoe en waarom ben je hieraan begonnen?

Met apps kun je animatie, geluid en interactie toevoegen aan het verhaal. Ik vind dat inhoudelijk heel interessant. Kinderen kunnen zelf het verhaal in beweging zetten. Voor ouders die niet goed Nederlands spreken zijn digitale kinderboeken erg handig, omdat er een voorleesstem in zit. Voor eerste lezers kun je geluid aan een AVI-boekje toevoegen. Ik heb daarom met veel verschillende apps en e-boeken geëxperimenteerd.

Waar zit voor jou het verschil tussen een e-book en een app?

In een app is veel meer mogelijk dan in een e-boek, omdat een app geprogrammeerd is. Je kunt alles laten maken en animeren zoals je het wilt. Dit is wel heel duur, dus veel apps worden met een template-achtige software gemaakt, waarbij de mogelijkheden beperkter zijn. Er is ook software om zelf apps te maken, zonder te hoeven programmeren. Deze apps zijn eenvoudiger en lijken meer op een e-boeken.

Wanneer een app echter geen functionaliteit bevat die niet ook mogelijk is in een verrijkt e-boek, wordt de app in de App Store geweigerd. Toch maak ik een digitaal kinderboek liever als app dan als e-boek. Een groot voordeel van een app boven een e-boek is de vindbaarheid. De app krijgt ook een eigen icon op de telefoon of tablet, terwijl het e-boek alleen in een andere app te vinden is. Voor e-boeken zijn klanten soms wel weer bereid meer geld uit te geven.

Is het ontwikkelen van een app (van een prentenboek) niet erg kostbaar? Je moet animeren, programmeren, audio opnemen etc.

Ja, het is erg kostbaar en tijdrovend. Voor een geprogrammeerde app met geluid en animaties moet je al gauw een budget van € 10.000 euro hebben. Apps kunnen in de winkel niet duur zijn, want dan koopt niemand ze. Veel mensen downloaden sowieso alleen gratis apps. Van de prijs van een app draag je ook nog eens 30% af aan Apple of Google. Apps zijn daarom zelden winstgevend.

Is het ontwikkelen van app van een prentenboek of kinderboek commercieel interessant?

Ik heb wel winstgevende apps kunnen maken door veel zelf te doen, bestaand materiaal te hergebruiken en veel aan promotie te doen. Die promotie stopt nooit: je moet apps doorlopend onder de aandacht blijven brengen. Ik heb ook apps gemaakt die voor de gebruiker gratis zijn, maar die gesponsord zijn door een instituut. Op die manier zijn de kosten van het maken van de apps gedekt. Zoeken naar sponsors is wel erg tijdrovend en lastig.

Heb je zelf een aantal favoriete prentenboeken en/of prentenboeken-apps?

Mijn app Timo en het toverboek is al 5 jaar oud, maar is nog steeds een van de meest geavanceerde en grappige Nederlandstalige prentenboek-apps. Het is altijd een groot succes als ik hem vertoon voor een groep. Hij is ook internationaal genomineerd voor de Bologna Ragazzi Award. De app Timo en het toverstokje is betaald door het Nederlands Jeugdinstituut en is daarom gratis. Ook deze app laat ik vaak zien, want het is heel fijn dat zo veel ouders en kinderen gratis kunnen kennismaken met digitale prentenboeken en het verhaal wordt zowel door jonge als oudere kinderen gewaardeerd.

Zacht zijn de wolken is een mooie poëzie-app, die ik heb kunnen maken door subsidie van het Nederlands Letterenfonds. “Het lettercircus”, “Daans reis om de wereld”, “Pigmentus, de kleurentovenaar”, “Appie en opa” en “Waar kom ik vandaan?” zijn vijf heel verschillende apps die ik zelf gemaakt hebt met het programma InDesign en FolioBuilder. Daardoor kon ik de kosten laag houden. De app “Nippertje” heb ik niet zelf gemaakt, maar dit boek is wel mijn favoriete prentenboek. Hoewel ik “Drie dappere paardjes”, “Het boekenfeest” en “Hieper” ook leuk vindt. Van andere schrijvers lees ik graag “Stap maar op mijn bezemsteel”, dat is vertaald door Bette Westera.

Ben je momenteel bezig aan een nieuw prentenboek en/of app? Zo ja, kun je een tipje van de sluier oplichten?

Ik ben met verschillende boeken bezig, maar daar zitten geen prentenboeken en apps tussen. Het laatste digitale boek dat ik gemaakt heb is de poëziebundel “Wil jij met mij?”, met liefdesgedichten voor pubers. Dit was eerst een papieren boek, maar was niet meer leverbaar. Ik heb er een fixed layout e-boek van gemaakt. Zo’n e-boek met een vaste layout is ook heel geschikt voor prentenboeken, maar is helaas niet op elke e-reader te lezen. De iPad is er het meest geschikt voor en ik verkoop deze e-boeken daarom alleen in de iBooks Store.

Heeft Rian Visser tot slot nog (meer) tips voor beginnende schrijvers (van prentenboeken) of makers van prentenboek/kinderboeken apps?

Mijn ervaring is dat het uitbrengen van een prentenboek de laatste jaren moeilijker geworden is. Uitgevers zijn erg voorzichtig. Misschien komt er weer een betere tijd aan, want de verkoop van boeken schijnt weer aan te trekken. Uitgeven in eigen beheer moet je vooral doen voor het plezier dat je eraan hebt, niet om er rijk van te worden. Ook wanneer je het lukt om bij een gerenommeerde uitgeverij te publiceren zal je van 5% royalty’s niet snel rijk worden. Laat je echter niet ontmoedigen en volg je dromen!